Morfina jest wskazana w bólu ostrym i przewlekłym o nasileniu od umiarkowanego do silnego, który nie ustępuje po zastosowaniu leków przeciwbólowych innych niż opioidowe. Morfina jest stosowana we wszystkich rodzajach bólu, w tym pooperacyjnych i przewlekłych, najczęściej pochodzenia nowotworowego, z wyjątkiem bólu spowodowanego skurczem mięśni gładkich, np. dróg żółciowych.

Dawkowanie należy ustalać indywidualnie dla każdego pacjenta. Dawkowanie zwykle stosowane. Dorośli: w ostrym bólu zwykle: 10-15 mg (0,1-0,15 mg/kg mc.) podskórnie lub domięśniowo, albo 2-8 mg dożylnie (z szybkością 2 mg/min). W razie potrzeby dawki można powtarzać co 4 h; w bólu przewlekłym: 5-20 mg doust., podskórnie lub domięśniowo co 4 h. Pacjentom w podeszłym wieku zazwyczaj podaje się połowę dawki przeznaczonej dla młodszych osób dorosłych. Dzieci i młodzież: nie zaleca się podawania morfiny doust. W przypadku stosowania morfiny u noworodków i małych dzieci, ze względu na ich małą mc., należy zachować ostrożność, ponieważ te grupy pacjentów mogą być bardziej wrażliwe na opioidy. W przypadku stosowania produktu u noworodków lub niemowląt zaleca się stałą obserwację. Podanie podskórne, domięśniowe: zwykle stosuje się podskórnie lub domięśniowo 0,1-0,2 mg/kg mc. (100-200 µg/kg mc.), w razie potrzeby co 4 h; nie należy przekraczać 15 mg/dawkę; u noworodków zalecana dawka to 0,1 mg/kg mc. (100 µg/kg mc.) podskórnie, w razie potrzeby co 4-6 h. Podanie dożylne: ze względu na większe ryzyko występowania depresji oddechowej podczas zastosowania morfiny w postaci dożylnych inf. ciągłych u dzieci zaleca się monitorowanie częstości tętna, oddechu i saturacji krwi. Noworodki przedwcześnie urodzone: 0,025 mg/kg mc. (25 µg/kg mc.) dożylnie w powolnej 30-minutowej inf. Kolejne dawki mogą być podawane w odstępach 8-godz. U dzieci ze skrajnym wcześniactwem dawkę można powtarzać co 12 h, proponowana inf. ciągła 0,01-0,02 mg/kg mc./godz. (10-20 µg/kg mc./godz.). Noworodki donoszone: 0,025-0,05 mg/kg mc. (25-50 µg/kg mc.) dożylnie co 6 h lub inf. ciągła 0,01-0,03 mg/kg mc./godz. (10-30 µg/kg mc./godz.). Niemowlęta do 6 m-ca życia: 0,05 mg/kg mc. (50 µg/kg mc.) dożylnie co 4-6 h lub inf. ciągła 0,01-0,03 mg/kg mc./godz. (10-30 µg/kg mc./godz.). Niemowlęta powyżej 6 m-ca życia do 12 m-ca życia: 0,05-0,1 mg/kg mc. (50-100 µg/kg mc.) co 4 h lub inf. ciągła 0,01-0,04 mg/kg mc./godz. (10-40 µg/kg mc./godz.). Dzieci powyżej 1 rż. oraz młodzież do 18 lat: 0,05-0,1 mg/kg mc. (50-100 µg/kg mc.) dożylnie co 2-4 h lub inf. ciągła 0,01-0,04 mg/kg mc./godz. (10-40 µg/kg mc./godz.). Leczenie bólu kontrolowane przez pacjenta (ang. PCA) można stosować u dzieci w wieku od 6 lat: wstrzyk. dożylne (bolusy) wynoszą od 0,015-0,02 mg/kg mc. (15-20 µg/kg mc.), po czym następuje okres bez możliwości wstrzyk. - czas blokady pompy wynosi od 10 do 15 minut. Można podawać wlew dożylny od 0,005-0,02 mg/kg mc./godz. (5-20 µg/kg mc./godz.). Zaburzenia czynności wątroby. Patrz- ChPL. Zaburzenia czynności nerek. Zmniejszona dawka podtrzymująca może być konieczna w przypadku umiarkowanych do ciężkich zaburzeń czynności nerek. U dzieci stosować 75% dawki, jeśli Cl_Cr wynosi 10-50 ml/min/1,73 m² i 50%, jeśli wynosi <10 ml/min/1,73 m². Ponieważ dawka podawana dziecku poniżej 12 lat jest często oparta na jego mc., zamieszczono wytyczne, aby umożliwić sprawdzenie obliczonej dawki. Wykorzystano dane dotyczące wieku w oparciu o średnie wartości mc. Wyliczone dane dotyczą mocy 10 mg/ml; podczas użycia mocy 20 mg/ml należy dokonać przeliczenia. Dawka 0,05-0,1 mg/kg mc. oraz (50-100 µg/kg mc.): wiek (w przybliżeniu) 1 rok, mc. 10 kg: dawka 0,5-1 mg, objętość dawki 0,05-0,1 ml; wiek (w przybliżeniu) 3 lata, mc. 15 kg: dawka 0,75-1,5 mg, objętość dawki 0,075-0,15 ml; wiek (w przybliżeniu) 5 lat, mc. 18 kg: dawka 0,9-1,8 mg, objętość dawki 0,09-0,18 ml; wiek (w przybliżeniu) 7 lat, mc. 23 kg: dawka 1,15-2,3 mg, objętość dawki 0,115-0,23 ml; wiek (w przybliżeniu) 10 lat, mc. 30 kg: dawka 1,5-3 mg, objętość dawki 0,15-0,3 ml; wiek (w przybliżeniu) 12 lat, mc. 39 kg: dawka 1,95-3,9 mg, objętość dawki 0,195-0,39 ml. Dawki i objętości dla dzieci muszą być obliczane, mierzone i dokładnie sprawdzane przez kompetentny personel medyczny, aby uniknąć błędów. Szczególną ostrożność należy zachować podczas pomiaru bardzo małych objętości. Po obliczeniu, dane podane wyżej należy wykorzystać do sprawdzenia, czy dawka i objętość są odpowiednie dla konkretnego wieku i wagi dziecka. Produkt należy stosować systematycznie. Jeśli zachodzi taka potrzeba, lekarz może dokonać zmian w dawkowaniu. Przerwanie leczenia. Wystąpienie zespołu abstynencyjnego może zostać przyspieszone, jeśli nagle zaprzestanie się podawania leku opioidowego. Dlatego przed planowanym odstawieniem leku, jego dawkę należy zmniejszać stopniowo.

Produkt podaje się podskórnie, domięśniowo lub dożylnie. Dorosłym pacjentom lekarz może zalecić rozcieńczenie zawartości amp. wodą i zażycie doust. Produkt leczniczy można rozcieńczać - sposób rozcieńczania patrz ChPL.

Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Upośledzenie oddychania lub choroba obturacyjna górnych dróg oddechowych. Kolka wątrobowa. Ostre zatrucie alkoholem. Stosowanie inhibitorów MAO i okres 2 tyg. po ich odstawieniu. Stany chorobowe przebiegające z drgawkami. Urazy głowy. Zespół ostrego brzucha. Guz chromochłonny nadnerczy. Podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Śpiączka.

Produktu nie należy podawać podpajęczynówkowo i nadtwardówkowo. Podanie podskórne produktu nie jest wskazane dla pacjentów ze złym stanem miejscowym skóry (uszkodzenie skóry, miejscowy stan zapalny, obrzęk limfatyczny) ze względu na ryzyko wystąpienia infekcji i zaburzone wchłanianie leku. Opioidowe leki przeciwbólowe należy podawać ostrożnie lub w zmniejszonych dawkach pacjentom z niedoczynnością tarczycy, astmą, zmniejszoną rezerwą oddechową, przerostem gruczołu krokowego, niedociśnieniem, wstrząsem, chorobami zapalnymi lub upośledzeniem drożności jelit, miastenią, a także pacjentom nadużywającym leków. Opioidowe leki przeciwbólowe mogą spowodować nieodwracalną niewydolność nadnerczy i konieczność obserwowania pacjenta oraz zastosowania terapii zastępczej glikokortykosteroidami. Objawy niewydolności nadnerczy mogą obejmować np. nudności, wymioty, utratę apetytu, zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy lub niskie ciśnienie krwi. Zmniejszone wydzielanie hormonów płciowych i zwiększone wydzielanie prolaktyny: długotrwałe stosowanie opioidowych leków przeciwbólowych może wiązać się ze zmniejszeniem wydzielania hormonów płciowych i zwiększeniem wydzielania prolaktyny. Objawy obejmują zmniejszenie popędu seksualnego, impotencję lub brak miesiączki. Morfina może powodować wzrost ciśnienia w drogach żółciowych, co wynika z wpływu na zwieracz Oddiego. Dlatego u pacjentów z kolką wątrobową lub innymi zaburzeniami dróg żółciowych morfina może nasilić dolegliwości bólowe. Morfina podawana pacjentom po zabiegu usunięcia pęcherzyka żółciowego, powodowała wystąpienie bólu. Podczas podawania morfiny pacjentom z zaburzeniem czynności wątroby zaleca się ostrożność, ponieważ metabolizm morfiny przebiega w wątrobie. U osób z zaburzeniem czynności nerek, po podaniu morfiny, stwierdzano długotrwałe zahamowanie czynności oddechowej o ciężkim przebiegu. U pacjentów w podeszłym wieku oraz osłabionych należy zmniejszyć dawki morfiny. Potencjał nadużycia morfiny jest podobny jak w przypadku innych silnych leków opioidowych, dlatego morfinę należy stosować ze szczególną ostrożnością u pacjentów, którzy w przeszłości nadużywali alkoholu lub leków. Uzależnienie i zespół odstawienny (abstynencyjny): stosowanie opioidowych leków przeciwbólowych może prowadzić do rozwoju fizycznego i/lub psychicznego uzależnienia bądź tolerancji. Związane z tym ryzyko wzrasta w miarę stosowania leku oraz podczas stosowania w większych dawkach. Objawy można ograniczyć poprzez dostosowanie dawki lub postaci leku oraz stopniowe odstawianie morfiny. U chorych otrzymujących morfinę ze wskazań medycznych uzależnienie występuje rzadko. Informacje na temat poszczególnych objawów - patrz ChPL. W trakcie leczenia, zwłaszcza podczas stosowania w dużych dawkach, może wystąpić hiperalgezja, która nie reaguje na dalsze zwiększenie dawki morfiny. Może być konieczne zmniejszenie dawki morfiny lub zmiana leku opioidowego. Ostry zespół klatki piersiowej (ang. ACS) u pacjentów z niedokrwistością sierpowatokrwinkową: ze względu na możliwe powiązanie między ostrym zespołem klatki piersiowej a podawaniem morfiny pacjentom z niedokrwistością sierpowatokrwinkową otrzymującym morfinę w czasie kryzysu naczyniowo-okluzyjnego, należy uważnie obserwować, czy nie występują u nich objawy ostrego zespołu klatki piersiowej. Ryzyko związane z jednoczesnym stosowaniem leków uspokajających, np. benzodiazepin lub leków pochodnych: jednoczesne stosowanie leku i leków uspokajających, np. benzodiazepin lub leków pochodnych, może prowadzić do wystąpienia nadmiernego uspokojenia, depresji oddechowej, śpiączki lub śmierci. Z tego względu leczenie skojarzone z takimi lekami uspokajającymi należy stosować wyłącznie u pacjentów, u których nie są dostępne alternatywne metody leczenia. Jeśli zostanie podjęta decyzja o stosowaniu leku w skojarzeniu z lekami uspokajającymi, należy podać najmniejszą skuteczną dawkę, a czas leczenia powinien być możliwie jak najkrótszy. Należy uważnie obserwować, czy u pacjenta nie występują objawy związane z depresją oddechową i nadmierne uspokojenie. W tym kontekście zdecydowanie zaleca się poinformowanie pacjentów i ich opiekunów o możliwości wystąpienia takich objawów. Ryfampicyna może zmniejszać stężenie morfiny w osoczu. Należy obserwować działanie przeciwbólowe morfiny oraz odpowiednio dostosować dawkowanie morfiny w trakcie i po zakończeniu leczenia ryfampicyną. Doust. terapia przeciwpłytkowa inhibitorem P2Y12: w pierwszym dniu leczenia skojarzonego inhibitorem P2Y12 i morfiną obserwowano zmniejszenie skuteczności leczenia inhibitorem P2Y12. Produkt zawiera sodu pirosiarczyn (E 223) - rzadko może powodować ciężkie reakcje nadwrażliwości i skurcz oskrzeli. Produkt leczniczy 10 mg/ml zawiera 0,148 mmol/ml (3,40 mg/ml) sodu, czyli mniej niż 1 mmol (23 mg) sodu w 1 ml roztworu, to znaczy produkt uznaje się za „wolny od sodu”. Produkt leczniczy 20 mg/ml zawiera 0,130 mmol/ml (2,99 mg/ml) sodu, czyli mniej niż 1 mmol (23 mg) sodu w 1 ml roztwooru, to znaczy produkt uznaje się za „wolny od sodu”. Produkt może być rozcieńczany w: 0,9% roztworze NaCl lub w wodzie do wstrzyk. Zawartość sodu pochodzącego z rozcieńczalnika, powinna być brana pod uwagę w obliczeniu całkowitej zawartości sodu w przygotowanym rozcieńczeniu produktu. W celu uzyskania dokładnej informacji dotyczącej zawartości sodu w roztw. wykorzystanym do rozcieńczenia produktu, należy zapoznać się z ChPL stosowanego rozcieńczalnika. Morfina zmniejsza sprawność psychofizyczną. Podczas stosowania produktu nie należy prowadzić pojazdów i obsługiwać maszyn.

Leki uspokajające, np. benzodiazepiny lub leki pochodne: jednoczesne stosowanie leków opioidowych i leków uspokajających, np. benzodiazepin lub leków pochodnych, zwiększa ryzyko wystąpienia nadmiernego uspokojenia, depresji oddechowej, śpiączki lub śmierci na skutek addytywnego działania depresyjnego na OUN. Należy ograniczyć dawkę leku i czas trwania leczenia skojarzonego. W przypadku stosowania midazolamu i opioidów zwiększa się ryzyko wystąpienia depresji oddechowej, dlatego takie przypadki wymagają obserwacji. Działanie uspokajające morfiny (także innych opioidowych leków przeciwbólowych) nasilają substancje działające na OUN, takie jak alkohol, leki znieczulające, nasenne, uspokajające, przeciwlękowe, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz pochodne fenotiazyny. Morfina nasila działanie hipotensyjne leków uspokajających, leków przeciwpsychotycznych i innych leków obniżających ciśnienie tętnicze. Nasila również działanie alkoholu. Leki cholinolityczne, takie jak atropina, mogą jedynie częściowo odwrócić skurcz dróg żółciowych, lecz wywierają wpływ na przewód pokarmowy i drogi moczowe, w wyniku czego mogą wystąpić ciężkie zaparcia i zatrzymanie moczu. Opioidowe leki przeciwbólowe zmniejszają stężenie cyprofloksacyny w osoczu. Nie zaleca się stosowania opioidowych leków przeciwbólowych w premedykacji, jeśli stosowana jest cyprofloksacyna. Podczas stosowania z morfiną może wystąpić hamowanie działania na układ pokarmowy cyzaprydu, metoklopramidu i domperydonu. Stwierdzano wysoką temperaturę ciała oraz działanie toksyczne na OUN podczas stosowania morfiny i leków dopaminergicznych, także selegiliny. Morfina opóźnia wchłanianie meksyletyny. Cymetydyna (antagonista receptora H₂) może hamować metabolizm opioidowych leków przeciwbólowych, szczególnie petydyny (zwiększa się stężenie w osoczu). U pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym leczonych morfiną obserwowano opóźnioną i zmniejszoną ekspozycję na doust. terapię przeciwpłytkową inhibitorem P2Y12. Interakcja ta, może być związana ze zmniejszoną ruchliwością przewodu pokarmowego i dotyczyć innych opioidów. Znaczenie kliniczne nie jest znane, jednak dane wskazują na możliwość zmniejszenia skuteczności inhibitora P2Y12 u pacjentów otrzymujących jednocześnie morfinę i inhibitor P2Y12. U pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym, u których nie można wstrzymać podawania morfiny, a szybkie hamowanie P2Y12 uznaje się za kluczowe, można rozważyć zastosowanie pozajelitowego inhibitora P2Y12.

Stosowanie produktu u kobiet w ciąży wymaga zachowania szczególnej ostrożności. Morfina może być stosowana u kobiet w ciąży wyłącznie w przypadku zdecydowanej konieczności. Nie zaleca się stosowania morfiny w czasie porodu, niezależnie od drogi podania. Należy obserwować, czy u noworodków, których matki przyjmowały w trakcie ciąży opioidowe leki przeciwbólowe, nie występują objawy noworodkowego zespołu odstawiennego (abstynencyjnego). Leczenie może obejmować zastosowanie leków opioidowych oraz leczenie objawowe. U noworodków urodzonych przez matki przyjmujące długotrwale morfinę mogą wystąpić objawy zespołu odstawiennego, w tym nadpobudliwość, zaburzenia czynności żołądka i jelit, ciężkie zaburzenia oddychania, ziewanie, kichanie, osutka plamista, podwyższona temperatura ciała. Morfina przenika do mleka kobiecego. Nie ustalono, jaki ma to wpływ na niemowlę karmione piersią. Należy zachować ostrożność podczas stosowania produktu u kobiet karmiących piersią. W badaniach na zwierzętach wykazano, że morfina może powodować zmniejszenie płodności.

Zaburzenia układu immunologicznego: (rzadko) reakcje anafilaktyczne po dożylnym podaniu morfiny; (nieznana) reakcje anafilaktoidalne. Zaburzenia psychiczne: (nieznana) niepokój, nastrój dysforyczny, omamy, uzależnienie. Morfina stosowana długotrwale może prowadzić do uzależnienia psychicznego i fizycznego, a przy nagłym przerwaniu długotrwałego leczenia, do wystąpienia zespołu abstynencyjnego. Zaburzenia układu nerwowego: (nieznana) senność, stan splątania, podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, zawroty głowy, allodynia, hiperalgezja, nadmierna potliwość. Zaburzenia oka: (nieznana) zwężenie źrenic. Zaburzenia serca: (nieznana) bradykardia, kołatanie serca. Zaburzenia naczyniowe: (nieznana) niedociśnienie tętnicze, niedociśnienie ortostatyczne. Zaburzenia żołądka i jelit: (nieznana) suchość w ustach, zaparcia, nudności, wymioty. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (nieznana) skurcz dróg żółciowych. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (nieznana) pokrzywka, świąd. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (nieznana) sztywność mięśniowa. Zaburzenia nerek i dróg moczowych: (nieznana) trudności w oddawaniu moczu, skurcz moczowodów, działanie antydiuretyczne. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (nieznana) zaczerwienienie twarzy, potliwość, kontaktowe zapalenie skóry, ból i podrażnienie w miejscu wstrzyk., zespół odstawienny (abstynencyjny). Uzależnienie od leku i zespół odstawienny (abstynencyjny). Stosowanie opioidowych leków przeciwbólowych może prowadzić do rozwoju fizycznego i/lub psychicznego uzależnienia bądź tolerancji. Wystąpienie zespołu abstynencyjnego może zostać przyspieszone, jeśli nagle zaprzestanie się podawania leku opioidowego lub antagonistów receptorów opioidowych, a czasami może do niego dojść między kolejnymi dawkami. Informacje dotyczące postępowania - patrz ChPL. Fizjologiczne objawy odstawienia obejmują: bóle ciała, drgawki, zespół niespokojnych nóg, biegunka, kolka brzuszna, nudności, objawy grypopodobne, tachykardia i rozszerzenie źrenic. Do objawów psychicznych należą: nastrój dysforyczny, niepokój i drażliwość. U osób uzależnionych od leków często występuje „głód lekowy”. Tolerancja na produkt rozwija się przy dłuższym stosowaniu.

Oznakami przedawkowania są: bardzo silne zwężenie źrenic („szpilkowate źrenice”), śpiączka, płytki oddech, sinica, chłodna skóra, wiotkość kończyn. Może dojść do zahamowania czynności oddechowej - niewydolność układu oddechowego może prowadzić do śmierci, niedociśnienia z niewydolnością serca, obniżenia temperatury ciała, drgawek (szczególnie u niemowląt i dzieci), rozpadu mięśni poprzecznie prążkowanych prowadzącego do niewydolności nerek. Może wystąpić zachłystowe zapalenie płuc. Postępowanie w przypadku przedawkowania: przywrócenie drożności dróg oddechowych i wentylacji płuc, poprzez wdrożenie tlenoterapii. Równocześnie należy podać dożylnie nalokson w dawce 5 µg/kg mc. oraz w razie potrzeby inne leki działające objawowo. Wstrzyk. naloksonu można w miarę potrzeby powtarzać co 2-3 minuty. Brak poprawy po naloksonie wskazuje na inną przyczynę zatrucia i śpiączki.

Morfina jest alkaloidem opium. Jest silnym opioidowym lekiem przeciwbólowym, skutecznym w leczeniu bólów pochodzenia nocyceptywnego. Działa poprzez receptory opioidowe rozmieszczone w OUN. Szczególne powinowactwo wykazuje do receptorów µ. Morfina działa przeciwbólowo poprzez OUN. Wywołuje także senność, zmiany nastroju, obniżenie temperatury ciała, zależne od dawki zahamowanie czynności oddechowej. Działanie przeciwbólowe powodowane jest również przez modyfikację uwalniania substancji neuroprzekaźnikowych z włókien nerwowych aferentnych. Do migracji i zwiększonej koncentracji receptorów opioidowych dochodzi w tkankach zmienionych zapalnie, co wpływa na obwodowe działanie przeciwbólowe morfiny. Morfina wywiera również działania obwodowe: rozszerza naczynia krwionośne, początkowo zwiększa, a następnie obniża napięcie mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego i dróg moczowych, przy zachowanym skurczu zwieraczy. Działanie to może powodować opóźnienie opróżniania żołądka i przedłużenie przebywania w nim treści pokarmowej, zahamowanie perystaltyki jelit, zaparcia, zwiększenie ciśnienia w drogach żółciowych, zaburzenia oddawania moczu. Morfina hamuje czynność wydzielniczą kory nadnerczy pod wpływem czynników stresowych. Morfina zmniejsza duszność w niewydolności lewej komory serca i obrzęku płuc. Morfina nie wpływa na odruchy ścięgniste (np. rzepkowy oraz ze ścięgna Achillesa) oraz autonomiczne. Opioidowe leki przeciwbólowe mogą powodować uwalnianie histaminy, co u pacjentów z astmą może wywołać skurcz oskrzeli.

1 ml roztw. zawiera 10,0 mg lub 20,0 mg morfiny siarczanu.